Vanaf de 14e eeuw stond even buiten het dorp Middelstum de borg Ewsum. De borg kende tijden van rijkdom en armoede en veranderde in de loop der eeuwen behoorlijk van uiterlijk. In 1863 besloot de eigenaar, H.W. Wierda, borg en koetshuis vanwege ernstig verval te slopen. Alleen de geschutstoren, een symbool van weerstand en koppigheid, bleef gespaard. De gevelsteen leest nog: "Ano 1472 heeft Jr. Onno van Ewsum dit gebout tegens de wille van Gronnigen vid. Schotanim."
Als de naam ‘Ewsum’ u bekend voorkomt is dit niet zo gek. Deze familie heeft namelijk ook lange tijd op Nienoord gewoond. Het portret van Anna van Ewsum is daar zelfs nog te bewonderen. Tot 1610 was de borg in handen van de familie Ewsum. Hierna wisselde de borg regelmatig van eigenaar.
Halverwege de 15e eeuw voelde men zich in Groningen steeds meer bedreigd door de Bourgondiërs. Om zich te kunnen verdedigen liet Onno van Ewsum in 1472 een geschutstoren bouwen. Dit zeer tegen de zin van de stad Groningen, die probeerde de bouw te voorkomen. Onno liet zich echter niet tegenhouden. De geschutstoren is nog te steeds te bezichtigen.
In 1649 liet Johan Lewe op de borg een toren plaatsen. Daarvoor werd de geschutstoren verlaagd. Vermoedelijk heeft hij stenen van de geschutstoren gebruikt voor de toren op de borg.
Naast de geschutstoren is het oostelijke schathuis van de borg bewaard gebleven. Het is uitgebreid tot een boerderij in de Amsterdamse Schoolstijl, ontworpen door de architect Sietze Albert Veenstra. Met de geschutstoren is ook de boerderij een rijksmonument.
De borg is misschien verdwenen, de tuin zeker niet. Deze wordt nog steeds prachtig onderhouden en is gratis te bezoeken.
Waar vroeger de borg stond heeft nu de natuur haar intrede gedaan. Prachtige grote treurwilgen bedekken het land. Zij worden niet gesnoeid. De hangende takken reiken tot aan het water, en wanneer zij bloeien is het net alsof er een soort natuurlijke borg te vinden is.
Hoewel de borg is verdwenen, zijn de countouren van de borg nog steeds zichtbaar. Net als Verhildersum en Menkemaborg heeft Ewsum een barokke stijltuin. De tuin is symmetrisch aangelegd met strakke assen en bloemperken met prachtige heesters, rozen en een-jarigen die tot ruim in het najaar bloeien.
In de 17e en 18e eeuw liep er een veertig meter lange muur langs de zuidkant van de borg. Hoewel deze lange tijd in verval was geraakt, is de fruitmuur in het jaar 2000 in ere hersteld. Deze muur zorgt voor een microklimaat waarin luxe fruit goed kan gedijen. De perziken, druiven en peren die er nu groeien worden gebruikt voor de nabije theeschenkerij. Zo'n tuinmuur is ook te vinden bij Welgelegen en de Coendersborg.
Ewsum heeft net als de Piloersemaborg een echte nutstuin. Naast het fruit dat wordt gekweekt is er ook een pluktuin met bloemen. Vanaf eind mei worden deze geplukt voor prachtige boeketten. Daarnaast is er een groente- en kruidentuin met veel bijzondere, vergeten groenten.
In het verleden stond de gemeente Loppersum, waartoe Middelstum behoort, vol met fruitbomen en bessenplanten. Deze ‘Lopstercultuur’ is zo goed als verdwenen, maar op Ewsum weer in het leven geroepen met onder de hoogstamfruitbomen de bessenplanten.
Ook op Ewsum is een weelde aan prachtige stinzenplanten te vinden. Met name langs de gracht groeien schitterende bloemen, maar ook langs de oprijlaan zijn ze in het voorjaar te bewonderen.
Zie de website